Başlangıç seviyesi için önerim fazla masraf yapmayın en ucuz malzemeleri kullanın bilirim ilk heves çok masrafa yol açabilir :) yukarıda ki resimde gördüğünüz araçlardan bahsedeyim ölçü aleti piyasada neredeyse her elektronik malzeme satan yerde bulunan ucuz dijital multi metre belli bir markası yok fakat görünümü gördüğünüz gibidir fiyatları 5…6tl arası ben çok uzun süre kullandım
Yaptığınız devreleri test etmeniz için breadboard deneme kartı fiyatı 4….6tl yazı içinde özellikleri ve kullanımı hakkında bilgi var
İlk etapta havya ile pek işiniz olmayacak ama bulunması şart yukarıda ki resimde gördüğünüz 30..40watt standart ucuz havyalar bulunmakta fiyatları 10…15tl arası ya da nalburlarda bulunan tahta havyalar kullanılabilir fakat uzun süre çalıştıklarında uçları lehim tutmuyor bozuluyor bir parça zımpara ile ara sıra uç temizlenip lehim verilmeli fiyatları 2…5tl
Not: Havya ilk kullanımda ucuna lehim verilmeli lehim ile kaplanmalı
Dediğim gibi fazla lehim işi olmayacağı için tüp lehim kullanmak en ideali ucuzu olacaktır fiyatı 3…5tl arası
Başlangıç Temel Bilgiler
Evimizde bir çok cihazı duvarda bulunan prize takarak çalıştırıyoruz prizlerde 220 volt AC şebeke voltajı elektrik bulunmaktadır AC “Alternatif akım” saniyede 50 defa yön değiştirir (50Hz) iki uc arası bir + bir – olur
220 volt şebeke voltajı bu hali ile elektronik devrelerde kullanmak için uygun değildir voltajın düşürülüp DC doğru akıma çevrilmesi gerekir
Şebeke voltajını düşürmek için kullanılan en yaygın yöntemtransformatör, trafo kullanmaktır (diğer yöntemler hakkında açıklamalar daha sonra yapılacak) uygulama için kullanılacak…
Trafo Nedir ?
Trafo ya da tam adı ile Transformatör alternatif voltajı düşürmek ya da yükselmek için kullanılan bir elemandır tabiki çeşitleri var ama standart SAC trafolardan bahsedeceğim karkas, sac ve izolasyonlu bakır tel ile üretilirler promer giriş sargısıdır sekonder çıkış sargısıdır. Karkas dahil kullanılan tüm malzemenin kalitesi trafoyu etkiler güç arttıkca boyuru ve ağırlığı artar
trafo için göz önüne alınacak özellikler trafo çıkış voltajı ve gücüdür. Gerilim düşüren transformatörlerin detaylarını inceleyelim
Metal sac bakır teller ve tellerin sarılacağı plastik (karkas) = Trafo gücü arttıkca boyutu, ağırlıgı artar bağlantılarda 2 ana bölüm var
- 1 “Primer” 220 volt şebeke voltajının bağlandığı bölüm
- 2 “Sekonder” Çıkış voltajının alındığı bölüm
Aşağıda farklı güç ve voltajlarda trafolar görünmekte dışlarındaki sarı kasa montajı kolaylaştırıyor ek olarak bir kaç faydası daha var (soğutma, gürültü vb.) Fakat kasası olmayan trafolarda yaygın olarak kullanılır o kadar önemli değildir kasa tabi ki kritik uygulamalar dışında
Kasası sökülmüş hali
Diğerleri
Yukarıdaki resimde görünenler büyük olan “L” şeklindeki metaller ile montajı yapılabilen küçük olan ise direkt pcb bord üzerine dik şekilde monte edilip lehimlenebilen şekilde gördüğünüz gibi farklı şekillerde farklı bağlantı uçları ile bol çeşit bulunmakta
Devre şemalarındaki sembolleri
Elektronik devre şemaları üzerinde çıkış bölümü elektronik mazeme bağlantılarına (doğrultucu,filtre vb.) gittiği için giriş çıkış kolayca fark edilir
Genelde standart olarak trafoların üzerinde giriş (primer) ve çıkış uçları (sekonder) belli edilir direkt trafo üzerinde yazar ya da kablo renkleri kalınlıkları farklı olur
Dikkat : Şebeke voltajını yanlışlıkla sekonder (çıkış) sargısına bağlarsanız trafonuz zarar görür gerilim düşüren transformatörlerde sekonder sargısı primere (giriş) göre sipir (sarım) sayısı azdır direnci düşüktür
Diyelim ki yüzey montajlı bir trafonuz var ya da giriş ve çıkış kablolarından çözemiyorsunuz ölçü aleti (multi metre) ile bağlantı uçlarını bulabilirsiniz ölçü aletinde kademe en küçük direnç değeri ölçülecek konuma alınır (200 ohm) primer (giriş) sargısı çok sayıda olduğu için sekondere (çıkış) göre daha yüksek omaj gösterir ayrıca giriş sargısı ince çıkış sargısı kalın olur fakat çıkışı çok düşük güçte olan trafolarda tel kalınlığından fark etmek zor olabilir güç düşük olduğı için çıkış sagısında kullanılan tel ince kullanılır en iyisi ölçüm yapmak
Not : Trafo ölçümünde probların yönü rengi önemli değildir
Ayrıca kritik değerler dışında bir çok trafonun sargılarında kullanılan tel kalınlıkları giriş ve çıkışı belirlemenizde yardımcı olur primer de kullanılan tel incedir sekonder ise daha kalın tel ile sarılır
Aşağıda sargılar arasındaki tel kalınlık farkları görünmekte
Şimdi bir besleme devresi ile trafo seçimi trafodan çıkan AC gerilimin doğrultulmasını diyot çalışması hakkında örnekler ile anlamaya çalışalım köprü diyot ile DC gerileme çevirme yapacağız ve 7815 regülatör entegresi ile regüle işlemi
Örneğin 12 volt dc ile çalışan ve 1 amper güç harcayan bir devre yapacağız devre 12 volt ile çalıştığı için aklınıza trafo çıkışının 12 volt olması gerektiği gelebilir bu bir bakıma doğru bir bakıma yanlış.
Şimdi burada devremizin besleme ihtiyacına göre seçim yapıyoruz örnek mikro denetleyici kontrollü ya da fm alıcı, verici gibi uygulamalar için bir güç kaynağı yapacaksak regüleli temiz bir kaynak gerekir bu tip devreler hassastır bu durumda trafonun çıkışı AC 13..15 volt olmamalı sebebi ise regüle devresinin girişinin çıkıştan biraz yüksek olması gerekliliğidir bu sadece 78xx serisi için değil tüm sabit çıkışlı regüle entegreleri için geçerlidir bu konuda bilgi sahibi olacağınız incelemeniz gereken ilk doküman üretici bilgileri datasheet dosyalarıdırgoogle üzerinde kompanent ismini yazdığınızda genelde ilk sayfada ilk sırada ilgili bilgilere ulaşabilirsiniz
Örnek dc doğrultma devresi,ölçümler
Örnek devre için 15v trafo temel alındı. Trafo çıkışında AC gerilim bulunmakta doğrultulduğunda DC gerilime çevirme işleminde neler oluyor görelim
Burada elektronik devre elemanı olan diyod sayesinde AC gerilim DC olarak çeviriliyor diyodun özelliği tek yönlü çalışmasıdır çizgili tarafından - gelirse diğer taraftan çıkar +gelir ise çıkamaz çizgisiz taraftan + gelirse diğer taraftan çıkar -gelirse çıkamaz burada en başa dönelim AC voltaj saniyede 50 defa bir + bir – oluyordu işte diyotlar düzeni getiriyor bir yönden sabit olarak + ve – almamızı sağlıyor
Daha anlaşılır olması için çizgili çizgisiz diyorum ama bilmeniz gerekli bu uçlar Anot (çizgisiz) ve Katot (çizgili)
Köprü diyod bağlantısında öyle bir bağlantı kurulmuş ki trafo çıkışındaki 50 saniyelik değişim olsa da + ve – sabit olarak tek yönden akıyor
Kullanılacak diyot trafo çıkış voltajı ve devrenin çekeceği akıma göre seçilir çeşitli devreler için en yaygın kullanılan diyotlar 1N400X ve 1N540X serisidir
1N400X diyotlarda X 1…7 arasıdır X yerine gelen rakam maksimum çalışma voltajını belirler güçleri ise sabit 1 amperdir
- 1N4001 50 volt (RMS gerçek 35v)
- 1N4002 100 volt (RMS gerçek 70v)
- 1N4003 200 volt (RMS gerçek 140v)
- 1N4004 400 volt (RMS gerçek 280v)
- 1N4005 600 volt (RMS gerçek 420v)
- 1N4006 800 volt (RMS gerçek 560v)
- 1N4007 1000 volt (RMS gerçek 700v)
1N540X serisi yine aynı son rakam çalışma voltajını gösterir güçleri ise sabit 3 amper güç arttıkça boyutlar büyüyor 1n400x serine göre daha uzun ve tombul
- 1N5400 50 Volt
- 1N5401 100 Volt
- 1N5402 200 Volt
- 1N5403 300 Volt
- 1N5404 400 Volt
- 1N5405 500 Volt
- 1N5406 600 Volt
- 1N5407 800 Volt
- 1N5408 1000 Volt
Resimde diyotların gerçek görünümleri ve devre şemalarındaki sembolleri görülmekte bu diyotlardan 4 adet kullanarak köprü diyot yapabiliriz ya da işimizi kolaylaştıran hazır köprü diyotlar kullanılabilir pcb hazırlarken,bağlantılarda daha pratiktir
Üzerlerindeki kodlara göre çalışma voltajları güçleri bulanabilir aşağıdaki resimde KBU808 800 volt 8 amper küçük olan GBL06 600 volt 4 amper büyük kare şeklinde olan 10 amper köprü diyotlarda bir çok çeşit var voltaj ve güçlerine göre seçim yapmalısınız
Çok değişik boyutları görünümleri olsada mantık aynı dört adet diyot
Diyodların dijital multimetre ile ölçümü basittir 2 yönlü yapılır ölçü aletinde kademe diyot sembolüne getirilir bu kademe bir çok ölçü aletinde aynı zamanda kablo,bağlantı gibi testlerde kullanmak için ses (buzer) uyarısıda verir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder